NGUYỄN PHÚC TUẤN 阮福晙

Hoằng Tông Tuyên Hoàng Đế

Ngài húy Nguyễn Phúc Bửu Đảo 寶島 lúc lên ngôi chọn chữ thứ 9 trong Kim sách để đặt tên, đó là chữ Tuấn. Ngài là con trưởng của đức Cảnh Tông Thuần Hoàng Đế và Hựu Thiên Thuần Hoàng Hậu. Ngài sinh ngày mồng 1 tháng 9 năm Ất dậu (8.10.1885).

Khi vua Cảnh Tông mất, ngài mới được 4 tuổi, vì còn quá nhỏ nên Lưỡng cung cùng triều đình dưới sự đồng ý của người Pháp đưa vua Thành Thái lên ngôi.

Năm Bính ngọ (1906) ngài được phong là Phụng Hóa Công.

Đến tháng 4 năm Bính thìn (1916), Pháp đưa vua Duy Tân đi an trí tại đảo Réunion, triều đình Huế và người Pháp mới lập ngài lên ngôi. Ngài lên ngôi ngày 17 tháng 4 năm Bính thìn (18,5.1916), lấy niên hiệu là Khải Định.

Sau khi lên ngôi vua, ngài nhận thấy trong giai đoạn trị vì của hai vua trước, người Pháp dần dần thu hết quyền hành, nên mong chấn chỉnh triều cương để bảo tồn quốc thể.

Tháng 5 năm Nhâm tuất (1922) với sự thuyết phục của Khâm sứ người Pháp là Pasquier, ngài thực hiện chuyến công du tại Pháp nhân cuộc "đấu xảo thuộc địa" tại Marseille. Nhân chuyến đi này ngài muốn vận động với các dân biểu trong quốc hội Pháp cùng với báo giới để yêu cầu Pháp nới lỏng quyền thống trị, thực hiện đúng hiệp định Giáp thân (1884), mà theo đó Pháp chỉ là nước bảo hộ, nhưng việc chẳng thành. Tuy nhiên trong chuyến đi này đã giúp cho ngài nhận định được phương pháp làm việc của triều đình Huế quá lỗi thời, cũng như thấy tinh hình thế giới đã thay đổi có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến tương lai đất nước.

Năm Giáp tí (1924) ngài ngọa bệnh, nhưng trong năm này lễ Tứ Tuần Đại Khánh của ngài được tổ chức hết sức long trọng. Qua năm Ất Hữu (1925) bệnh tình ngài trở nên trầm trọng, rồi ngài mất.

Ngài mất vào giờ Mão ngày 20 tháng 9 năm Ất sửu (6.11.1925), thọ 41 tuổi. Vua Bảo Đại dâng tôn thụy là Hoằng Tông Tự Đại Gia Vận Thánh Minh Thần Trí Nhân Hiếu Thành Kính Di Mô Thừa Liệt Tuyên Hoàng Đế.

Lăng của ngài gọi là Ứng lăng ở Châu Chử (Hương Thủy, Thừa Thiên). Ngài được thờ ở án thứ ba bên phải trong Thế miếu cũng như điện Phụng Tiên và tại Ứng Lăng.

Ngài là người nho nhã, mảnh khảnh hơi bạc nhược. Ngài chuộng trang sức, thích mỹ thuật nhưng thiên về chi tiết hơn là đại thể. Ngài lại thích đời sống thanh bình an ổn, nên suốt thời kỳ ngài trị vì chẳng có gì rắc rối. Ngài khởi xướng ra lễ mừng "Hưng Quốc Khánh Niệm" vào ngày 2 tháng 5 âm lịch hàng năm.

HOÀNG THỊ CÚC 黃氏菊

Đoan Huy Hoàng Thái Hậu

Bà húy là Hoàng Thị Cúc, con gái của Thái Thường Thị Khanh Nghi Quốc Công Hoàng Văn Tích. Bà sinh ngày 08 tháng giêng năm Canh dần (28.1.1890). Bà vào hầu vua Hoàng Tông lúc vua chưa lên ngôi, còn mang tước phụng Hóa Công. Năm Quí sửu (1913) bà sinh được công tử Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy mà sau này lên nối ngôi tức vua Bảo Đại.

Năm Đinh tị (1917) bà được phong Tam giai Huệ Tần. Năm Mậu ngọ (1918) bà được phong Nhị giai Huệ Phi

Sau khi vua Hoằng Tông mất, vua Bảo Đại lên nối ngôi, tôn phong bà là Đoan Huy Hoàng Thái Hậu vào ngày 25 tháng 2 năm Quí dậu (20.3.1933). Và bản thường được tôn xưng là Từ Cung.

Bà đã đóng góp nhiều công sức trong việc thờ tự các Liệt Thánh cũng như sửa sang lại tôn miếu trong thời kỳ vua Bảo Đại trị vì, cũng như lúc vua lưu vong tại Pháp. Trong những năm tháng có chiến tranh bà chẳng hề rời bỏ kinh đô, chẳng kể hiểm nguy, ở lại để lo việc hương khôi. Bà rất chiếu cổ đến họ tộc và được bà con rất trọng nể. Bà tuy kiến thức học vấn chẳng nhiều nhưng lễ nghi phép tắc đúng là bậc mẫu nghi.

Bà mất ngày 3 tháng 10 năm Canh thân (10.11.1980) tại Huế, hưởng thọ 91 tuổi.

Bà được an táng vào ngày 10 tháng 10 năm Canh thân (17.11.1980). Lăng của bà bên cạnh Tư Lăng thuộc vùng Dương Xuân (Hương Thủy, Thừa Thiên). Bà được thờ tại ngôi nhà số 79 đường Phan Đình Phùng, Huế vốn là nhà ở của bà trong một thời gian dài lúc cuối đời. Bà sinh được một người con trai là: 

- Nguyễn Phúc Vĩnh Thụy.